یادگیری مؤثر و ماندگار، یکی از مهمترین دغدغه‌های دانش‌آموزان و دانشجویان است. بسیاری از افراد با وجود صرف زمان زیاد برای مطالعه، نتیجه مطلوبی نمی‌گیرند، چون روش مناسبی برای یادگیری ندارند.
اغلب دانش آموزان، دانشجویان و علاقه مندان آموزشی از مربیان و استادان خود بارها پرسش می کنند که چگونه مطالعه کنیم تا مطالب را بهتر در ذهن سازماندهی کنیم؟ صبح زود مطالعه کنیم یا شب هنگام؟ با صدای بلند مطالعه کنیم یا به آهستگی مطالب را مرور کنیم؟ پیشکسوتان فرهنگی نیز با توجه به تجربیات و روش های علمی شیوه هایی را توصیه می کنند. سبک‌های مختلف مطالعه می‌توانند تاثیر زیادی بر نتایج تحصیلی یک دانش‌آموز داشته باشند.
روش‌های علمی و ساختارمند مطالعه می‌توانند باعث افزایش تمرکز، درک عمیق مطالب و یادسپاری بهتر شوند. یکی از این روش‌های شناخته‌شده و اثربخش، روش PQRST است که با طراحی دقیق مراحل مطالعه، به بهبود کیفیت یادگیری کمک می‌کند.
این روش به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا به طور سیستماتیک و کارآمدتر مطالب را مطالعه کرده و بهتر یاد بگیرند. اگر شما هم به دنبال یک روش علمی و امتحان شده برای افزایش کارایی در مطالعه هستید، این مقاله می‌تواند راهنمای خوبی برای شما باشد. در این مقاله قصد داریم تا روش PQRST را برای شما شرح دهیم و مزایای آن را بررسی کنیم.
روش مطالعه PQRST چیست؟
روش PQRST مخفف پنج واژه‌ی زیر است:
Preview (مرور کلی)
Question (طرح سؤال)
Read (مطالعه عمیق)
Summary (خلاصه‌نویسی)
Test (آزمون و ارزیابی)
این روش به‌گونه‌ای طراحی شده است که فرد ابتدا نگاهی کلی به موضوع بیندازد، سپس با ایجاد سؤال ذهن را فعال کند، متن را با دقت بخواند، آن را خلاصه کند و در پایان میزان یادگیری خود را بسنجد.
مراحل پنج‌گانه روش PQRST
مرور کلی (Preview)
در این مرحله فرد باید پیش از شروع به مطالعه، نگاهی کلی به عنوان‌ها، تیترها، تصاویر، نمودارها و خلاصه فصل بیندازد. این کار باعث ایجاد یک چارچوب ذهنی از مطالب می‌شود.
چرا این مرحله مهم است؟ مرور کلی باعث می‌شود ذهن شما آماده دریافت اطلاعات شود و سرعت یادگیری شما افزایش یابد. وقتی شما قبل از شروع مطالعه، اطلاعات اصلی را مرور کنید، بهتر می‌توانید جزئیات بعدی را درک کنید.
مهمترین جنبه مرحله مرور اجمالی این است که می توان خلاصه مطالب را در پایان هر فصل به دقت خواند و در مورد هر یک از نکاتی که در این خلاصه آمده است تامل کرد. خواه ناخواه به ذهنتان خطور می کند که باید پس از خواندن مطالب جواب را پیدا کرده باشید و دستاورد این مرحله، به دست آوردن دید کلی نسبت به عناوین فصل ها و نحوه سازماندهی آنهاست.
طرح سؤال (Question)
پس از مرور، از عنوان‌ها و بخش‌های مهم سؤال بسازید. این کار ذهن را فعال و آماده دریافت اطلاعات می‌کند. مثلاً از تیتر «فتوسنتز» می‌توان پرسید: «گیاهان چگونه غذا تولید می‌کنند؟»
برای مطالعه نکات مشاوره‌ای بیشتر کلیک کنید.
مطالعه عمیق (Read)
در این مرحله متن را دقیق و با تمرکز بخوانید و به دنبال پاسخ سؤالاتی باشید که قبلاً طرح کرده‌اید. نکته‌برداری و هایلایت کردن مطالب مهم می‌تواند مفید باشد.
چرا این مرحله مهم است؟ مطالعه عمیق باعث می‌شود که مفاهیم به خوبی در ذهن شما ثبت شوند و بتوانید ارتباطات میان اطلاعات مختلف را بهتر درک کنید.
در این مرحله، گفتار مورد نظر را با دقت به معنای آن بخوانید و بکوشید جواب پرسش هایی را که در مرحله Q مطرح کرده بودید بیابید، لذا باید در مورد آنچه که در دست مطالعه دارید تامل کنید و آن را به مطالب دیگری که می دانید ارتباط دهید. پس می توان واژه ها یا عبارات کلیدی را در متن علامت زد. اصولا می بایست ۱۰ الی ۱۵ درصد متن را علامت زد زیرا در این مرحله، هدف این است که واژه ها یا مطالب اصلی متن مشخص شود تا بعد بتوانید آنها را مرور کنید. تا وقتی تمام گفتار و مطالب کلیدی آن را نخوانده اید یادداشت برندارید این کار کمک می کند اهمیت نسبی هر نکته را دریابید.
خلاصه‌نویسی (Summary)
پس از خواندن هر بخش، مطالب را با کلمات خودتان بازنویسی کنید. خلاصه‌نویسی به درک بهتر و تثبیت مطالب در حافظه کمک می‌کند.
بخوانید، شیوه صحیح مطالعه و اصولی برای یادگیری!
چرا این مرحله ضروری است؟ خلاصه‌نویسی باعث می‌شود که مطالب در ذهن شما تثبیت شوند و شما بتوانید به راحتی آنها را مرور کنید. همچنین این کار به شما کمک می‌کند تا اطلاعات را به صورت منطقی و منظم در ذهن خود نگه دارید.
پس از به پایان رساندن مطالعه مطالب بکوشید تا نکات عمده آن را به یاد آورید و اطلاعاتی را که در آن مطرح شده است از حفظ بیان کنید، درس پس دادن به خود، روش بسیار موثری برای تثبیت مطالب در حافظه است. مطالب را به زبان خودتان بیان کنید و اطلاعات مطرح شده را از حفظ بگویید. در نبود افراد بهتر است با صدای بلند این کار را انجام دهید اما اگر افراد دیگری هم حضور دارند می توانید این کار را در ذهنتان انجام دهید.
مطلب را با متن مقابله کنید تا مطمئن شوید که آنها را درست و کامل به یاد آورده اید. با تکرار یا از برکردن مطالب، متوجه می شوید که چه چیزهایی را به خاطر نسپرده اید. این کار به شما کمک می کند تا اطلاعات را در ذهن خود سازماندهی کنید. پس از آنکه گفتار اولی به پایان رسید می توانید به گفتار بعدی بپردازید و باز هم مراحل S.R.Q را در مورد آن به کار بندید. همین روش را تا پایان گفتارهای یک فصل اعمال کنید.
با مدرسه از راه دور ثمین آشنا شوید!
آزمون و ارزیابی (Test)
در پایان، بدون نگاه کردن به متن، سعی کنید به سؤالاتتان پاسخ دهید. اگر نتوانستید، دوباره به بخش مربوطه مراجعه کنید. این مرحله باعث فعال‌سازی حافظه و یادسپاری بلندمدت می‌شود.
چرا این مرحله مهم است؟ این مرحله به شما کمک می‌کند تا میزان یادگیری خود را بسنجید و نقاط ضعف خود را شناسایی کنید. همچنین مرور مطالب باعث تثبیت اطلاعات در حافظه بلندمدت می‌شود.
پس از پایان مطالعه یک فصل، باید از خودتان امتحان بگیرید و کل مطالب فصل را مرور کنید. بنابراین یادداشت های خود را دوره کنید و ببینید که آیا نکات اصلی را به یاد می آورید یا نه؟ بکوشید تا دریابید که مطالب مختلف فصلها چه ارتباطی با هم دارند؟ در مرحله T ، ممکن است برای یافتن مطالب و نکات کلیدی به کل فصل مراجعه کنید و در این مرحله باید خلاصه فصل ها را بخوانید، همچنین به هر مدخلی جزئیات بیشتری بیفزائید. مرحله T را نباید به شب امتحان موکول کرد، بهترین زمان برای اولین مرور هر فصل، بلافاصله پس از خواندن آن است.
پژوهشهای انجام شده نشان می دهد که روش (PQRST) بسیار مفید بوده است، به گونه ای که بر روخوانی ساده مطالب فصل، از ابتدا تا انتها ارجحیت دارد، مرحله تلقین و تکرار در این روش بسیار مهم است. به جای چند بار خواندن مطالب بخش عمده زمان مطالعه را برای حفظ کردن فعالانه مطالب صرف کنید.
بر اساس پژوهشهای انجام شده، خواندن دقیق خلاصه مطالب هر فصل، پیش از خواندن آن، بهره وری مطالعه را بسیار بیشتر می کند. خواندن خلاصه هر فصل سبب می شود که کل مطالب آن در ذهن سازماندهی شود. حتی اگر نخواهید از تمام مراحل روش مطالعه PQRST پیروی کنید خوب است به اهمیت تلقین و تکرار و خواندن خلاصه مطلب فصل برای ورود به مطلب توجه خاصی مبذول کنید.
برای ثبت نام در مدرسه آموزش از راه دور ثمین تماس بگیرید
مزایای سبک مطالعه PQRST
روش مطالعه PQRST مزایای زیادی دارد که می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی شما کمک کند. این مزایا شامل:
- بهبود تمرکز:
با استفاده از روش مطالعه PQRST، مطالعه شما هدف‌دار و متمرکز می‌شود. این باعث می‌شود که حواس‌پرتی کمتر شده و یادگیری سریع‌تر انجام گیرد.
- به خاطر سپاری بهتر مطالب:
روش خلاصه‌نویسی و مرور، کمک می‌کند تا اطلاعات در حافظه بلندمدت شما باقی بماند.
- افزایش سرعت مطالعه:
با استفاده از مراحل مختلف این روش، شما مطالب را به سرعت و به شکلی موثر یاد می‌گیرید.
- کمک به یادآوری اطلاعات:
آزمون‌ها و مرور‌های منظم باعث می‌شود که مطالب را بهتر به یاد بیاورید و در امتحانات موفق‌تر باشید.
بیشتر بخوانید: مشاوره تحصیلی و تاثیر آن بر روند تحصیل
چگونه این روش را در درس‌ها و امتحانات به کار بگیریم؟
برای بهره‌برداری بیشتر از این روش، پیشنهاد می‌شود که آن را به طور روزانه در برنامه مطالعه خود بگنجانید. به عنوان مثال، هنگام مطالعه هر فصل از کتاب، مراحل روش مطالعه PQRST را انجام دهید و قبل از امتحانات، با تست زدن و مرور خلاصه‌های خود، مطالب را به خاطر بسپارید.
معایب یا محدودیت‌های روش PQRST
- نیاز به صرف زمان بیشتر نسبت به مطالعه سطحی
- دشواری اجرای کامل آن برای افراد بی‌انگیزه یا خسته
- ممکن است در متون خیلی ساده یا خیلی کوتاه کارایی کمتری داشته باشد
- برای دانش‌آموزان کم‌سن یا افراد فاقد مهارت خلاصه‌نویسی ممکن است سخت باشد
مقایسه روش PQRST با سایر روش‌های مطالعه
- SQ3R نیز روشی مشابه است ولی مراحل بیشتری دارد (Survey، Question، Read، Recite، Review) و بیشتر بر مرور مکرر تأکید می‌کند.
- PQ4R شامل شش مرحله است و بیشتر بر بازگویی و تکرار تأکید دارد.
- مزیت PQRST سادگی و تمرکز زیاد بر درک و آزمون نهایی است که باعث یادگیری فعال می‌شود.
- برای متونی با حجم متوسط و محتوای تحلیلی، PQRST معمولاً اثربخش‌تر است.
نکات کاربردی برای اجرای بهتر PQRST
- برای هر بخش زمان‌بندی مشخص تعیین کنید تا خسته نشوید.
- از رنگ‌ها و نقشه‌های ذهنی در مرحله خلاصه‌نویسی استفاده کنید.
- سؤالات را روی فلش‌کارت بنویسید تا در مرحله Test استفاده کنید.
- بعد از هر جلسه مطالعه، نتایج و اشکالات خود را یادداشت کنید.
- هنگام مطالعه گروهی، از یکدیگر سؤال بپرسید (مرحله Test گروهی).
اشتباهات رایج در استفاده از این روش
- صرفاً خواندن متن بدون طرح سؤال قبلی
- نوشتن خلاصه به صورت کلمه‌به‌کلمه از متن (نه با بیان شخصی)
- حذف مرحله Test و بررسی نکردن یادگیری
- انتخاب متن‌های خیلی طولانی بدون تقسیم به بخش‌های کوچک
- عدم بازبینی مجدد خلاصه‌ها در روزهای بعد
استفاده از روش PQRST برای آمادگی امتحانات
- ابتدا مباحث را به واحدهای کوچک تقسیم کنید.
- هر واحد را با روش PQRST بخوانید و خلاصه کنید.
- در روزهای بعد، فقط به خلاصه‌ها مراجعه کرده و مرحله Test را تکرار کنید.
- در هفته آخر قبل از امتحان، با آزمون‌های تمرینی، خود را بسنجید.
- از فلش‌کارت‌ها و مرور فاصله‌دار برای حفظ نکات کلیدی استفاده کنید.
جمع‌بندی و توصیه نهایی
روش PQRST یکی از بهترین ابزارها برای یادگیری فعال و ماندگار است. این روش به جای مطالعه منفعل، شما را وادار به درک، سازماندهی و بازیابی اطلاعات می‌کند. هرچند ممکن است در ابتدا زمان‌بر به نظر برسد، اما با تمرین و استمرار، سرعت و بازده شما به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. به یاد داشته باشید که کیفیت مطالعه مهم‌تر از کمیت آن است و استفاده از روش‌های علمی مانند PQRST می‌تواند مسیر موفقیت تحصیلی را برای شما هموار کند.
سوالات متداول
روش PQRST یک تکنیک مطالعه است که شامل پنج مرحله Preview (مرور کلی)، Question (پرسیدن سوالات)، Read (مطالعه دقیق)، Summary (خلاصه‌نویسی) و Test (آزمون) است. این روش به شما کمک می‌کند تا مطالب را بهتر درک کرده و به خاطر بسپارید.
خلاصه‌نویسی به شما کمک می‌کند تا مطالب را به زبان خودتان بنویسید و مفاهیم اصلی را در ذهن خود تثبیت کنید. این کار باعث یادآوری بهتر اطلاعات و سازماندهی ذهنی می‌شود.
برای استفاده از روش PQRST در امتحانات، ابتدا مطالب را مرور کرده و سوالات مرتبط با آنها مطرح کنید. سپس با دقت مطالعه کرده، نکات کلیدی را خلاصه کرده و در نهایت خود را با آزمون‌های کوچک ارزیابی کنید.
